Leer én relax, het is jouw basisrecht!
Don Bosco gaf zijn straatkinderen zo veel mogelijk leer- en speelkansen. Later, in 1948, werden die kansen als rechten opgetekend in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Hoe kijken we vandaag naar het recht op onderwijs en het recht op vrije tijd? Kunnen kinderen en jongeren er effectief gebruik van maken? Of wat houdt hen tegen? We leggen het voor aan onze experten ter zake, Bram Reekmans van VIA Don Bosco(1) en Fonny Grootjans van Don Bosco Youth-Net(2).
Waarom recht op onderwijs?
Bram: Onderwijs is een basisrecht, net zoals eten en drinken. Het is onze plicht, en die van elke overheid, om dit recht voor alle kinderen en jongeren ter wereld te waarborgen. Onderwijs is daarenboven de motor voor duurzame ontwikkeling. Om een duurzame toekomst te verzekeren, moeten verschillende domeinen aangepakt worden, zoals klimaat, voedselzekerheid, economische groei, consumptie, gendergelijkheid... Onderzoek door Financial Times(3) heeft uitgewezen dat investeren in kwaliteitsvol onderwijs een multiplicatoreffect heeft en een grote positieve invloed op bijna alle andere doelstellingen rond duurzame ontwikkeling. Die studie toont bijvoorbeeld aan dat als alle meisjes en jongens in lage-inkomenslanden de school zouden verlaten met basisvaardigheid in het lezen, dan zouden naar schatting 170 miljoen mensen uit de armoede getild worden. Als alle vrouwen in lage- en middeninkomenslanden hun middelbaar onderwijs zouden voltooien, dan zou de kindersterfte bij kinderen onder vijf jaar gehalveerd worden.
WAAR EN OP WELKE MANIER ZIEN JULLIE DAT DIT RECHT IN GEBREKE BLIJFT?
Bram: Volgens cijfers van de Verenigde Naties (VN) gaan nog steeds meer dan 265 miljoen kinderen en jongeren niet naar school. Maar liefst 57 miljoen onder hen horen thuis op een lagere school. Meer dan de helft van de kinderen die niet naar school gaan, leven in Sub-Sahara-Afrika. De voornaamste redenen hiervoor zijn de hoge onderwijskost en gebrekkige financiering, de uitsluiting van jongeren met een beperking, de afstand naar school en de ontbering van basis- behoeften zoals eten of gezondheid. Ook meisjes hebben minder toegang tot onderwijs. De redenen hiervoor zijn ongelijke rechten of positie in de maatschappij, seksueel geweld, vroegtijdige zwangerschap, gebrekkige infrastructuur voor meisjes in scholen, enzovoort. Tot slot belemmeren migratie en het opgroeien in conflict- of rampenzones, ook in veel gevallen de toegang tot onderwijs.
HOE MAKEN JULLIE HIER WERK VAN?
Bram: VIA Don Bosco ondersteunt beroepsscholen, tewerkstelling en opleiding tot ondernemerschap in Afrika en Latijns-Amerika. Zo geven wij jaarlijks 20.000 kwetsbare meisjes en jongens de kans om een beroep te leren en bij te dragen aan de ontwikkeling van hun land. Eén van hen is Véronique uit Madagaskar. Haar vader is blind. Haar moeder probeert wat bij te verdienen, maar dat is niet genoeg om het gezin met zeven kinderen te onderhouden en naar school te sturen. Véronique is nu 15 en volgt snit & naad op onze Don Boscoschool in Madagaskar.
Waarom recht op vrije tijd ?
Fonny: Het recht op vrije tijd is opgenomen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (Art. 24) en in de lijst van universele kinderrechten (Art. 31). Kinderen hebben dus recht op spel en recht op culturele of artistieke activiteiten. Spelen, sporten en creatieve activiteiten zijn heel belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Alle kinderen moeten daarom tijd en ruimte krijgen om te spelen. Don Bosco had dit al zeer snel door. Van in het begin waren ontspanning, sport en spel belangrijk in zijn oratorio.
Don Bosco Youth-net is dagelijks bezig met het promoten van non-formele educatie(4). Spelenderwijs en ervaringsgericht geven we jongeren de kans verscheidene competenties te ontwikkelen om ze zo te laten groeien in hun rol als actieve burger in onze samenleving.
WAAR EN OP WELKE MANIER ZIEN JULLIE DAT DIT RECHT IN GEBREKE BLIJFT?
Fonny: In de ideale wereld zijn er voldoende veilige speelplekken in de buurt en is er een ruim vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren. Ook speelvogels met een handicap moeten mee kunnen doen. Bovendien mag de portemonnee van papa of mama, geen invloed hebben op de speelkansen van zijn of haar spruit.
Die wereld staat nog ver af van de realiteit. Tijdens het vorige legislatuur knipte de Vlaamse regering voor 5,2% in de budgetten voor socio-culturele organisaties en verenigingen. Op Europees niveau zette de Raad van Europa de voorbije maanden de ondersteuning voor jeugdwerk op de helling. Gelukkig is dit door intensief gelobby van de baan geraakt, want dit zou een enorme impact hebben gehad op vele internationale organisaties. Andere obstakels zijn de nodeloos complexe subsidieaanvragen en rapporteringen waar we enorm veel tijd moeten aan besteden. Onze jongeren willen aan de slag met jeugdwerk, niét met wetgeving en formulieren. We proberen hen hierin zo goed mogelijk te ondersteunen, toch merken we dat het een grote druk met zich meebrengt. Er is ook een positieve noot: het Vlaamse en Europese jeugdwerkveld wordt steeds diverser en er zijn enorm veel mooie initiatieven! Tot slot zien we dat Erasmus+, het Europese mobiliteitsprogramma voor internationaal jeugdwerk en onderwijs, jaarlijks zijn budgetten verhoogt en zo veel kansen geeft aan Europese jongeren om ook buiten de landsgrenzen onder meer jeugdwerk te ontdekken.
HOE MAKEN JULLIE HIER WERK VAN?
Fonny: DBYN heeft de laatste jaren het concept ‘Summerexchange of Animators’(5) uitgebouwd. Via dit uitwisselingsprogramma kunnen jonge animatoren, een jeugdwerkervaring opdoen op een buitenlands zomerkamp of speelplein. Jongeren ontwikkelen zo interculturele vaardigheden, ze oefenen een andere taal, ze vergroten in jeugdwerkervaring, … en dit op een plezierige manier! Daar wordt elke jongeretoch blij van? In Vlaanderen en Nederland ontvangen we zo elk jaar een 40-tal Europese animatoren.
Bron: Don Bosco Vlaanderen 2019/5
1 VIA Don Bosco is een salesiaanse en Belgische ngo die onderwijsinstellingen en tewerkstellingsinitiatieven voor jongeren in Afrika en Latijns-Amerika steunt.
2 Don Bosco Youth-Net (DBYN) is een internationaal netwerk van 18 Europese jeugdwerkorganisaties of salesiaanse provincies, uit 16 landen, die werken in de stijl van Don Bosco. Zo is in onze provincie Jeugddienst Don Bosco uit Vlaanderen en Don Bosco Youth-net Nederland deel van het netwerk.
3 In 2019 bracht Financial Times in samenwerking met Credit Suisse een metastudie uit, waarbij ze gebruik maken van meer dan 200 onderzoeken en publicaties. Zie https://valueofknowledge.ft.com/articles/multiplier-effect/
4 Met Non-formeel leren leren wordt intentioneel en systematisch leren bedoeld dat zich in een ander verband dan de school afspeelt. Dus activiteiten die niet expliciet als leren zijn omschreven, maar die toch een belangrijke leercomponent inhouden. Voorbeelden zijn workshops, uitwisselingsprojecten, …
5 Summerexchange of Animators omvat alle projecten die voldoen aan deze vereisten: het is een vrijwillige verbintenis op korte termijn, de vrijwilliger zal actief zijn als een animator, het project is gekoppeld aan het Don Bosco-netwerk en het moet plaatsvinden tijdens de zomervakantie.
