"Kleine goedheid wint geen oorlogen, maar opent wel ogen”
Met het boek Geen toekomst zonder kleine goedheid won salesiaan Roger Burggraeve de Prijs voor het Spirituele boek 2020 van Medianetwerk Plus. Daarnaast won hij ook de publieksprijs met grote voorsprong. “Een verrassing”, zo zegt hij zelf.
Wat stemt je het meest tevreden? Dat de jury je boek tot winnaar uitroept of dat je de publieksprijs met zo’n grote voorsprong wint?
Roger Burggraeve: “Natuurlijk is de juryprijs een prachtige erkenning, maar het doet me toch ook enorm veel plezier dat mijn boek de mensen aanspreekt. Ik had absoluut niet verwacht dat het publiek voor mijn boek zou kiezen. Het is een filosofisch boek met stevige taal. Oké, ik heb vaak gehoord dat het toegankelijk geschreven is, maar het blijft wel pittig om te lezen. Ik ben dus vooral blij dat die kleine goedheid een thema is dat mensen bevalt.”
Toch nog even de cijfers bovenhalen: er stemden in totaal 755 lezers voor de publieksprijs, 497 stemmen gingen naar jouw boek. Dat is een duidelijke overwinning. Heb je achteraf veel reactie gekregen?
Roger Burggraeve: “De organisatie wist me te zeggen dat het een unicum is dat er zoveel mensen hun stem hebben uitgebracht. Dat doet wel iets met een mens. Daarnaast kreeg ik ook veel reactie via mail van mensen die zich herkennen in het boek. Het spreekt hen aan en geeft hen hoop. Dat is toch mooi om te horen.”
Niet alleen het grote publiek wist je boek te waarderen, ook Rik Torfs noemt het een van zijn favoriete boeken van dit jaar. Wat doet dat met je?
Roger Burggraeve: “Dat is natuurlijk niet niks. Ik heb er ook even met hem over gesproken. Wat hem vooral aansprak, is dat het boek niet speelt op sentiment of probeert te overtuigen met goedkope boodschappen. Je hebt boeken die activisme uitstralen of die gemaakt zijn om bepaalde visies te promoten, een soort van Messiaanse projecten. Dat is niet het doel van dit boek. Dit boek gaat over iets hardnekkigs, iets dat er is wanneer je het niet verwacht, iets veerkrachtigs dat niet in regelgeving te vatten is. Dat sprak Torfs vooral aan en op dat vlak stak mijn boek er voor hem torenhoog bovenuit.”
Iets hardnekkigs, iets dat er is wanneer je het niet verwacht, iets veerkrachtigs dat niet in regelgeving te vatten is. De kleine goedheid?
Roger Burggraeve: “De kleine goedheid inderdaad. Het idee achter het boek is dat de kleine goedheid een soort van hefboom in onze samenleving is. In die kleine goedheid ontdek ik een vonk van het Oneindige, een teken van God in onze wereld. Met kleine goedheid win je geen oorlogen, maar je opent er wel de ogen mee. Het geeft hoop en vertrouwen voor de toekomst. Een kleine goedheid bestaat niet uit een actie zoals buitenkomen en applaudisseren voor de mensen van de zorg. Een kleine goedheid is ’s avonds luisteren naar die verpleegster en er voor haar zijn. Natuurlijk ben ik ook niet tegen die publieke acties, het is zelfs prachtig dat dat gedaan wordt. Maar kleine goedheid is geen manifestatie, het is effectief iets doen.”
De ondertitel van je boek luidt Naar genereus samenleven in verantwoordelijkheid vanuit Emmanuel Levinas. Wat wil je daarmee juist zeggen?
Roger Burggraeve: “De filosoof Levinas is natuurlijk mijn grote inspiratiebron. Het is zijn visie op de samenleving die als basis dient voor dit boek. Zijn vertrekpunt is het Hebreeuwse woord panim, een woord zonder enkelvoud dat gelaat betekent. Al noemt hij het liever face-a-face. Een gelaat heb je niet als je alleen bent, dan spreek je over een gezicht. Wanneer je voor de spiegel staat, zie je jouw gezicht, maar je gelaat kan je pas zien wanneer je bij iemand anders bent. Dat is ook zijn visie: oog-in-oog met de ander, de ander naar mij gekeerd. De mens bestaat niet uit een ik-persoon, maar we zijn reeds verbonden met elkaar. Verbonden in broeder- of zusterschap. Een mensbeeld dat heel Bijbels is, maar dat me altijd al enorm aangesproken heeft. De mens maakt zichzelf niet, maar is geboren en ontstaan uit een ander. Dat is de grond van de samenleving, maar ook de basis van religie in geloof. God is dan ook geen verklaringsprincipe, maar is iets of iemand iemand die zich in liefde uit in de verbondenheid tussen mensen.”
Wat is de link tussen die visie van Levinas en de kleine goedheid?
Roger Burggraeve: “Mensen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. We zijn geen ik-personen, we zijn mensen en die hebben elkaar nodig. Die verbondenheid is iets dat we creëren en moeten onderhouden. Genereus samenleven in verantwoordelijkheid vanuit Emmanuel Levinas duidt eigenlijk op die kleine goedheid. Achter die kleine goedheid zit een visie die gebaseerd is op genereus zijn, op onze samenleving en op verantwoordelijkheid nemen. Het zijn die kleine tekens van goedheid die onze samenleving beter kunnen maken.”
Die visie sluit natuurlijk ook aan bij de visie van Don Bosco en de salesiaanse spiritualiteit.
Roger Burggraeve: “Natuurlijk! Alle pedagogie en opvoeding van Don Bosco begint met ‘zie de jongeren staan’. Dat is dat gelaat waarover ik spreek, die verbondenheid. Jij bent niet hun meester, maar zij de jouwe. Luister naar hun kracht en kwetsbaarheid, naar de veerkracht in hun kwetsbaarheid. Op die manier kan je misschien groei teweeg brengen, misschien niet het volle goed maar het ‘kleiner goed’. Dat is het idee van de salesiaanse assistentie als ‘omzichtige nabijheid’. Ook bij de moeilijkste jongeren is er kracht en veerkracht aanwezig en door een klein gebaar of woord – het ‘oorwoordje’ - kan die soms weer naar boven komen. Vergelijk het met een vuur. Bij sommige mensen brandt dat nog heel hard, bij anderen is dat bedolven onder een hele hoop donkere as. Maar wanneer je die as zacht wegblaast, vind je ook nog steeds dat vonkje dat brandt. Door zachtjes te blazen kan je dat vonkje weer laten branden. Wanneer je iets kan vrijmaken dat bedolven is, kan dat smeulend vuur weer aanwakkeren en kan de goedheid weer naar boven komen. Iedereen heeft nog iets in zich, ook al zit het soms heel diep. Dat is het koppige geloof van wie opvoedt!”
Dus als we iets moeten meenemen richting de toekomst, is het de kleine goedheid?
Roger Burggraeve: “Het is iets dat iedereen in zich draagt, het goddelijke dat iedereen in hart en ziel draagt. De ene wat dieper dan de andere, maar iedereen is ermee getatoeëerd, iedereen is ertoe in staat. De kleine goedheid is iets dat geen wetten of belangrijke personen nodig heeft, maar iets dat er is en iets dat hoop en liefde verspreidt. Dat is iets wat in de toekomst zeker welkom is. Sterker nog, dat toekomst schept!”
